બાળવાર્તાઓ – સંકલિત

[‘જન્મભૂમિ’ દૈનિકમાંથી સાભાર.]

[1] જંગલનો રાજા કોણ ? – સતીશ વ્યાસ

એક હતું જંગલ. જંગલમાં એક સિંહ રહે. એકવાર તેને વિચાર આવ્યો કે હું જંગલનો રાજા છું એની મને તો ખબર છે. પણ બીજાં પ્રાણીઓ જાણે છે કે નહીં ? મારે તેમને પૂછવું જોઈએ અને સિંહ ગુફાની બહાર નીકળ્યો. ગુફાની બહાર જ એક સસલું રમતું હતું. સિંહે તેને જોયું. સસલું તો ગભરાઈ ગયું.
સિંહે પૂછ્યું : ‘એય ધોળિયા, તને બીજું કાંઈ આવડે છે કે માત્ર દોડાદોડી કરતાં જ આવડે છે ?’
ગભરાયેલું સસલું કહે : ‘મને તો ઘણું આવડે છે.’
‘તો બોલ, જંગલનો રાજા કોણ છે ?’ સિંહે પૂછ્યું.
‘સાહેબ, જંગલના રાજા તો તમે જ છો.’ સસલાએ જવાબ આપ્યો.
સિંહ ખુશ થઈ ગયો. તેણે સસલાને માથે હાથ મૂક્યો ને આશીર્વાદ આપ્યો – ‘શાબાશ, આગળ જતાં તું મહાન બનીશ. જા, રમવા જા.’ ને ગભરાયેલું સસલું ત્યાંથી ભાગી છૂટ્યું.

આગળ જતાં સિંહને હરણું સામે મળ્યું. સિંહે તેને પકડ્યું. હરણું ગભરાઈ ગયું કે હવે સિંહ મારી નાખશે. તેના બદલે સિંહે પૂછ્યું : ‘એય કાળિયા, ક્યાં રખડે છે ? જંગલ તારા બાપનું છે ?’
‘ના સાહેબ’ ગભરાયેલું હરણું બોલ્યું.
‘તો કોના બાપનું છે ? ખબર છે ? જંગલનો રાજા કોણ છે ?’ સિંહે પૂછ્યું.
‘જંગલનો રાજા….’ હરણું વિચારમાં પડ્યું. તરત તેને આઈડિયા આવ્યો, ‘જંગલના રાજા તો તમે જ છો સાહેબ.’
સિંહ ખુશ થઈ ગયો. ‘શાબાશ, તું મહાન બનીશ.’ કહી સિંહે તેને આશીર્વાદ આપ્યા ને છોડી મૂક્યું.

આમ સિંહે જિરાફ, બિલાડી, વાનર બધાને પૂછી જોયું. બધાએ તેને જ જંગલનો રાજા કહ્યો. સિંહે બધાને આશીર્વાદ આપ્યા. આગળ જતાં રસ્તામાં હાથી મળ્યો તે શાંતિથી ઝાડનાં પાંદડાં ખાતો ઊભો હતો.
‘એય જાડિયા, તારે આખો દિવસ ખાવા સિવાય કંઈ કામ ધંધો છે કે નહીં ?’ સિંહે પૂછ્યું.
હાથીએ કાંઈ જવાબ ના આપ્યો. શાંતિથી પાંદડાં ખાવાનું કામ ચાલુ રાખ્યું.
‘અરે તને કહું છું, સંભળાતું નથી ?’ સિંહે ગુસ્સાથી પૂછ્યું. ‘કાંઈ જનરલ નૉલેજ છે કે નહીં ?’ આ સાંભળી હાથીએ સિંહની સામે જોયું.
‘બોલ તો ? આ જંગલનો રાજા કોણ છે ?’ સિંહે પૂછ્યું.
સિંહનો સવાલ સાંભળીને હાથીને ગુસ્સો આવ્યો. તે કંઈ બોલ્યો નહીં, પણ સૂંઢથી પકડ્યો ને ઉંચકીને દૂર ફેંકી દીધો. સિંહ પછડાયો, તેને ઠીકઠીક વાગ્યું. ધૂળ ખંખેરતાં ઊભો થયો ને હાથીને કહ્યું : ‘નહોતું આવડતું તો ના પાડવી હતી. આમ કોઈને ફેંકી દેવાય ? તારામાં કોઈ જાતની સભ્યતા છે કે નહીં ?’

(એક જાણીતા કથાનકને આધારે.)
.

[2] શેરને માથે સવા શેર – સં. પ્રણવ કારિયા

ગામને પાદર પશા પટેલની લીલીછમ વાડી હતી; પણ એક સાલ વરસાદ બહુ ઓછો પડ્યો એટલે કૂવાનું પાણી સુકાઈ ગયું. પશા પટેલને એ વરસે નાણાં ધીરનાર નેમચંદભાઈ પાસેથી કર્જ લેવું પડ્યું. બીજે વરસ વરસાદ સારો થયો એટલે નેમચંદ મુદ્દલ અને વ્યાજની ગણતરી કરીને રકમ તુરત ભરપાઈ કરી દેવા પશા પટેલને તાકીદ – તકાદો કરવા લાગ્યો. પશા પટેલ આટલી મોટી રકમ તુરત ભરપાઈ કરી શકે તેમ નહોતા.

નેમચંદ વેપારી પશા પટેલની વાડીએ પૈસા વસૂલ કરવા આંટાફેરા કરવા લાગ્યો. નેમચંદ બુઢ્ઢો અને કદરૂપો તેમ જ હલકી મનોવૃત્તિ ધરાવતો હતો. નેમચંદ વેપારીએ એક દિવસ પશા પટેલ અને તેની દીકરી સવિતા – જે યુવાન હતી અને વાડીના ક્યારામાં પાણી ભરવાનું કામ કરતી હતી તેની હાજરીમાં કહી દીધું કે : ‘જુઓ પટેલ ! તમે મારાં નાણાં ન ચૂકવી શકો તો તમારી સવિતાને મારી સાથે પરણાવી દો ! તમારું બધું દેવું માફ !’ આ સાંભળી પશા પટેલ અને સવિતાના જીવને જાણે વીજળીનો આંચકો લાગ્યો !

બીજે દિવસે નેમચંદ વેપારી પંચાયતના પાંચ સભ્યોને લઈને વાડીએ આવી પહોંચ્યો. વાડી પાસેની સડક-રસ્તો સફેદ અને કાળા પાંચીકાઓ (નાના પથ્થર)થી ભરેલો હતો. નેમચંદ વેપારીએ સૌને બોલાવીને પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો : ‘હું આ કપડાંની ખાલી થેલીમાં એક કાળો પાંચીકો અને એક સફેદ પાંચીકો મૂકીશ; પછી સવિતાએ તેમાંથી એક પાંચીકો બહાર કાઢવાનો રહેશે. (1) જો સવિતા આ થેલીમાંથી કાળો પાંચીકો ઉપાડશે તો તેનાં લગ્ન મારી સાથે કરવા પડશે અને પશા પટેલનું દેવું માફ થઈ જશે. (2) જો સવિતા આ થેલીમાંથી સફેદ પાંચીકો બહાર કાઢશે તો તેણીને મારી સાથે લગ્ન કરવાની જરૂર રહેશે નહીં અને પશા પટેલનું દેવું માફ કરી દઈશ. (3) પરંતુ જો સવિતા થેલીમાંથી એક પણ પાંચીકો કાઢવાની ‘ના’ પાડશે તો પશા પટેલને જેલના સળિયા ગણવા પડશે.

આમ કહી નેમચંદ વેપારી સડક પર નીચે નમ્યો અને કોઈની નજર પડે નહીં તે રીતે બેઉ કાળા પાંચીકા થેલીમાં મૂકી દીધા ! સવિતા યુવાન અને ચાલાક છોકરી હતી. તેણીની નજરમાંથી નેમચંદની લુચ્ચાઈ છાની ન રહી. નેમચંદને બન્ને કાળા પાંચીકા થેલીમાં મૂકતાં તે જોઈ ગઈ ! સૌ પંચાયતના સભ્યો અને પશા પટેલની હાજરીમાં જ સવિતાને થેલીમાંથી એક જ પાંચીકો કાઢવાનું ફરમાન કર્યું. આ તો સવિતાનાં જીવન-મરણનો સવાલ હતો. પણ…. સવિતાની કુશાગ્ર બુદ્ધિએ તુરંત નિર્ણય લઈ લીધો અને થેલીમાંથી એક પાંચીકો કાઢી, મુઠ્ઠીમાં બંધ કરી વાડીની સડક પર જ્યાં ઘણા બધા પાંચીકા પડ્યા હતા તેમાં લપસી પડી અને થેલીમાંથી કાઢેલો પાંચીકો સડક પર દૂર-સુદૂર ફેંકી દીધો ! અને સવિતા તુરંત સ્વસ્થ ઊભી થઈ ગઈ – ખાલી હાથે !

આથી સૌએ થેલીમાં જોયું તો અંદર કાળો પાંચીકો પડ્યો હતો એટલે સવિતાએ થેલીમાંથી સફેદ પાંચીકો જ ઉપાડ્યો હતો એ આપોઆપ સાબિત થઈ ગયું ! બિચારા નેમચંદ વેપારી કોથળીમાં બંને કાળા પાંચીકા મૂકીને કપટી ચાલ-રમત રમ્યો, પણ ફાવી શક્યો નહીં અને સૌ પંચાયત સભ્યોની હાજરીમાં પોતાની અપ્રમાણિકતા-જૂઠાણું જાહેર કરવાની હિંમત પણ કરી શક્યો નહીં !

નેમચંદ વેપારીને પોતાનાં નાણાં અને સવિતાથી હાથ ધોવા પડ્યા ! સૌને જે અઘરા (સઘરા) અને અટપટા પ્રશ્નો લાગે તેનો પણ ઉકેલ હોય છે, જે અશક્ય લાગતું હતું તે સવિતાએ પોતાની કુશાગ્ર બુદ્ધિથી પશા પટેલના ફાયદામાં સાબિત કરી બતાવ્યું. કહેવત છે ને કે શેરને માથે સવાશેર હોય છે તે આનું નામ !

 Print This Article ·  Save this article As PDF